دکترکریمی قائم مقام وزیر آموزش و پرورش در امور بین الملل و مدارس خارج از کشور در گفتگو با روزنامه ایران، از برنامه‌های آموزشی کشورهای مختلف جهان در مقابله با بحران همه گیری کووید-۱۹ گفت
در این چند ماه واکنش کشورهای مختلف جهان در قبال شیوع ویروس کرونا و تعطیلی مدارس و خانه نشین شدن اکثر دانش‌آموزان و معلمان چگونه بود؟
روش‌ها و رویکردهای کشورها نسبت به تعطیلی مدارس متناسب با اقتضائات و شرایط آنها متفاوت بود. اما به طور کلی همه کشورها با توجه به زمان اندک موجود و افزایش نگرانی بابت از دست رفتن زمان آموزش و آسیب پذیری فرایند آموزش، بلافاصله آموزش مجازی را جایگزین آموزش‌های حضوری کردند. واکنش برخی از کشورها آموزش‌های تلویزیونی و طراحی پلتفرم‌های متمرکز و ملی بود و برخی از کشورها به صورت غیر متمرکز عمل کردند به طوری‌که مدارس و مراکز آموزشی هر کدام با استفاده از پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های تعاملی، تدابیر خاص و ویژه‌ای برای جلوگیری از توقف آموزش در مدرسه خود ارائه کردند. اما در کشورهایی هم مثل ما پس از تثبیت بحران شیوه‌های آموزش متمرکز مانند آموزش های تلویزیونی و شبکه آموزشی شاد مورد استفاده قرار گرفت. در این دوره استفاده از پلتفرم‌های محبوب و دارای قابلیت، اوج گرفت و مدارس و معلمان با استفاده از آنها آموزش ها را هدایت کردند. تقریباً در هیچ کجای دنیا آموزش متوقف نشد.
در خلال بحران کرونا وضعیت عدالت آموزشی در کشورهای مختلف جهان چگونه تحقق پیدا کرده و آموزش‌های تلویزیونی در این خصوص تا چه حد موثر بودند؟
تحقق عدالت آموزشی و ایجاد زمینه دسترسی تمام دانش‌آموزان به خدمات آموزشی از راه دور یکی از چالش های بزرگ نظام‌های آموزشی کشورهای جهان بوده و هست به گونه‌ای که در بسیاری از کشورهای در حال توسعه و حتی کشورهای توسعه یافته نظیر آمریکا، انگلستان، ایتالیا و غیره بخش قابل توجهی از دانش‌آموزان از اینترنت، ابزارهای دیجیتالی مناسب و یا مهارت‌های رایانه‌ای بی بهره بودند به طوری‌که در اروپا ۱۴ درصد از خانوارها به اینترنت و ۲۲ درصد به رایانه دسترسی نداشتند و حتی دولت ایتالیا مجبور به تخصیص بودجه اضطراری ۷۰ میلیون یورویی برای جبران بخشی از این کاستی‌ها شد. به طور کلی ۷۰۶ میلیون دانش آموز در سرتاسر جهان از دسترسی مناسب به اینترنت محروم بوده و ۵۶ میلیون دانش آموز به دلیل زندگی در مناطق دوردست تحت پوشش شبکه های موبایلی قرار نداشتند.
در واکنش به این کمبودها، یکی از راهکارهای پیش روی کشورها استفاده از شبکه‌های تلویزیونی برای جبران کاستی‌های حاصل از عدم ارائه آموزش‌های حضوری و نیز عدم دسترسی به شبکه‌های اینترنتی و مجازی بود. با این راهکار کودکان و اولیا در مناطق دوردست که به اینترنت و یا ابزار دیجیتالی مناسب برای دریافت برنامه‌های مجازی را نداشتند، توانستند برنامه‌های آموزشی را از طریق رادیو و تلویزیون که در همه جای دنیا مقرون به صرفه‌تر، فراگیر تر و سهل الوصول تر بود، دریافت نمایند. طبق گزارش سازمان یونسکو، تقریبا اکثر کشورها امکان پخش آموزش رادیو و تلویزیونی را ایجاد کرده و یا درصدد افزایش تعداد فراگیران تحت پوشش این رسانه ها برآمدند. به طوری‌که کشورهای آفریقایی به دلیل نداشتن دسترسی به اینترنت باکیفیت، قریب به ۷۰ درصد از آموزش های خود را در ایام تعطیلی مدارس از طریق رادیو و بعد تلویزیون انجام دادند این در حالی است که در کشورهای اروپایی و آمریکایی کمتر از رادیو و بیشتر از تلویزیون استفاده می کنند. در استرالیا یک ویژگی از قبل مرسوم بوده است و آن این که در کلاس درس تایمی را برای نمایش برنامه های آموزشی تلویزیونی به عنوان مکمل تدریس در نظر می گیرند که البته در زمان بحران کرونا از این قابلیت بیشتر استفاده می شود.
آموزش های تلویزیونی و تحقق عدالت آموزشی چند جنبه مثبت دارد که اولاً آموزش های تلویزیونی فراگیرتر از اینترنت است و کار با آن برای خانواده ها آسان تر است و ثانیاً دانش آموزان مناطق مختلف یک کشور اعم از برخوردار و غیر برخوردار همگی به یک نوع آموزش آن هم آموزش با کیفیت دسترسی پیدا می‌کنند.
آیا آموزش های برخط و مجازی در کشورهای مختلف در دوران شیوع کرونا وجود داشت؟
بسیاری کشورها از جمله روسیه، آمریکا، ژاپن و کره جنوبی از قبل بسترهای خوبی داشتند و با توجه به شرایط، از امکانات موجود بهره گرفتند و آموزش های برخط همزمان، غیر همزمان و باز را شروع کردند. اما در اکثر کشورهای دنیا آموزش ها عمدتاً به صورت چهره به چهره انجام می شد و سیاستگذاران آموزشی کمتر احساس نیاز به آموزش های مجازی را کرده بودند. اما بحران کرونا به عنوان یک شرایط اضطراری کشورها را مجبور کرد که به آموزش های مجازی روی آورد.
در اکثر کشورهای دنیا پشتیبانی های خوبی از آموزش های برخط صورت گرفت و در اولین گام زمینه همکاری میان وزارتخانه های آموزش و پرورش و ارتباطاتICT برقرار شد و پهنای باند برای دریافت اینترنت افزایش یافت و بیشتر خدمات به صورت رایگان ارائه شد. در این زمینه کره جنوبی یکی از نمونه های موفق بود که در ابتدای دوره شیوع کرونا و پس از اعلام بازگشایی مدارس به صورت آنلاین، وزرای آموزش و پرورش و فناوری اطلاعات و ارتباطات با همکاری سه شرکت مطرح مخابراتی کره‌ای، زمینه بسیار خوبی را برای آموزش‌های آنلاین ایجاد کردند. در هر حال، بیشتر کشورها فرصت تعطیلی مدارس را گامی برای توسعه “آینده آموزش های الکترونیکی” دانستند و تمام تلاش خود را برای تقویت این وضعیت انجام دادند. که البته این تلاشها با توجه به نامشخص بودن وضعیت سال تحصیلی آینده همچنان ادامه دارد.
در خصوص این پلتفرم ها و میزان استفاده از آن ها در کشورهای مختلف جهان توضیح بیشتری ارائه کنید.
این آموزش‌ها جایگزین کاملی برای آموزش‌های حضوری در مدرسه نخواهد بود و با توجه به مقتضیات هر کشور، تفاوت هایی در این روش ها دیده می شود. برخی ازکشورها مانند روسیه، اتریش، نیوزیلند، مصر، عربستان، مالزی، ژاپن، بلژیک، برزیل، مکزیک، هندوستان، مراکش، الجزایر هر کدام پلتفرم، نرم افزار و سایت را به صورت ملی طراحی کرده و از آموزش های تلویزیونی به عنوان مکمل بهره بردند. در برخی کشورها هم از پلتفرم های و سیستم های مدیریت یادگیری دیجیتال موجود بین المللی نظیر zoom,Google classroom,Moodle,Ted, Adobe Connect,khan Academi, Blackboard, Edmodo, ClassDojo, Schoology و غیره استفاده کردند.
چند ماه پس از شیوع کرونا تعدادی از کشورها در صدد بازگشایی مدارس برآمدند. روند این اقدامات در کشورهای مختلف چگونه بود و واکنش مردم به این گونه تصمیمات چه بود؟
بازگشایی مدارس تابعی از تصمیمات رهبران کشورها در جهت عادی سازی امور و شروع به کار مشاغل مختلف و بازشدن فضای کسب و کار به منظور جلوگیری از تعطیلی بیشتر صنایع و مشاغل خدماتی بود. در تمام کشورهای دنیا بازگشایی مدارس با فروکش کردن تدریجی میزان ابتلا به کرونا و افزایش تجربه‌ی مواجهه با تبعات این بیماری با مجوز مسؤلان بهداشتی صورت گرفت. بعد از تعطیلی طولانی مدت مدارس، توافق جهانی برای بازگشایی مدارس شکل گرفت و از آسیب توقف آموزش و یادگیری بسیار سخن گفته شد. همچنین انزوا و بیم از آسیب های رفتاری و بهداشت روانی کودکان نیز بر نگرانی ها افزود. در شرایط جدید، دولت ها نتوانستند رویکرد مشترک و سازگاری را اتخاذ کنند لذا بازگشایی مدارس در حدود ۸۰ کشور انجام شد اما شرایط هیچ کدام از مدارس بازگشایی شده به حالت عادی قبل از شیوع کرونا برنگشت. ضمن این که بلافاصله تمامی کشورها اعلام کردند که در صورت مشاهده موارد ابتلا به بیماری، تعطیلی مدارس را از سر خواهند گرفت. اگرچه روند بازگشایی مدارس تدریجی بود ولی سیاست کلی در اغلب کشورهای درگیر به سمت بازگشایی مدارس تنظیم شد. کشورهای اروپایی بیشتر از دیگر کشورها تمایل به بازگشایی داشتند و استدلال و پیش فرض آنها، تأثیر اندک تعطیلی مدارس در مهار شیوع ویروس کرونا بود.
کشورهای شمال اروپا و منطقه اسکاندیناوی نظیر دانمارک، هلند، سوئد و نروژ بازگشایی سریع و از سرگیری فعالیت های مدارس را در دستور کار خود قرار دادند و کشورهای مرکزی اروپا، مانند آلمان، چک، اسپانیا، پرتغال و اتریش، رویکرد محتاطانه تری اختیار کرده و متناسب با نوسان تعداد مبتلایان، تصمیماتی را اتخاذ کردند. در مناطق شرق و یا جنوب اروپا، نیز کمابیش همین وضعیت مشاهده گردید. کیفیت بازگشایی مدارس در کشورها متفاوت بود به طوری که برخی از پایه های پایین تر و برخی از پایه های آخر شروع کردند.
دانمارک اولین کشور اروپایی بود که مدارس را در تاریخ ۲۷ فروردین برای دوره ابتدایی بازگشایی کرد. دستورالعمل های دقیقی تدوین کرد، کلاس ها را با تراکم ۵ یا ۶ نفر با معلم مجزا برای هر کلاس دایر نمود و حتی بیشتر کلاس ها در فضای باز برگزار نمود همچنین دو بار در روز کل کلاس ها و تجهیزات آموزشی را ضد عفونی و پروتکل ها را به خوبی رعایت کرد.
در این میان، سیاست آمریکا برای بازگشایی مدارس به دلیل شیوع گسترده کرونا، سیاستی مغایر با دیگر کشورها بود به طوری که اعلام کرد تصمیم به بازگشایی مدارس تا پایان سال تحصیلی ندارد و حتی اعلام نمود که آغاز سال تحصیلی جدید در سپتامبر هنوز مشخص نیست.
واکنش افکار عمومی و اولیا دانش آموزان در برابر این بازگشایی ها چگونه بود؟
تصمیم به بازگشایی مدارس در اغلب موارد با مخالفت ها و انتقادات خانواده ها، کارشناسان و احزاب سیاسی مواجه گردید. مثلا در کشور فنلاند علی رغم هشدارهای انجمن های معلمان، مدارس فنلاند روز پنجشنبه ۲۵ اردیبهشت پس از ۸ هفته تعطیلی، برای دانش آموزان ابتدایی بازگشایی شدند. این اقدام موجی از نارضایتی را از سوی والدین و معلمان به همراه داشت چرا که تنها دو هفته تا پایان سال باقی بود و معلمان تا این تاریخ آموزش ها را از راه دور ادامه داده بودند. مردم در فنلاند به سیاست اتخاذ شده توسط دولت معترض شدند و آن را یک عقب گرد در سایه تکذیب و رو آوردن به سیاست «ایمنی جمعی یا گله ای» دانستند. اما دولت فنلاند گفت این تصمیم را با مجوز مرکز بهداشت فنلاند گرفته که معتقد است کودکان نقش کمی در شیوع کرونا دارند. یا در دانمارک با اینکه شرایط خوبی برای بازگشایی ایجاد کردند اما والدین و بسیاری از دانمارکی ها با این تصمیم مخالفت کردند و تصمیم دولت را تنها برای تقویت اقتصاد کشور دانستند.
به طور کل در کشورهای اروپایی، اقدامات مناسب و مؤثری از سوی این کشورها در اقناع افکار عمومی و جلب رضایت و اطمینان والدین جهت بازگشایی مدارس صورت نگرفت. به عنوان نمونه علیرغم بازگشایی مدارس در ایران در ۲۷ اردیبهشت آن هم برای رفع اشکال دانش آموزان، میزان استقبال بسیار پایین و در حد ۱۰ الی ۱۲ درصد در روز اول و در روزهای بعدی میران حضور دانش آموزان بسیار محدود شد، البته برای حضور دانش آموزان اجباری هم در کار نبود.
با توجه به پایان سال تحصیلی و آغاز تعطیلات تابستانی، کشورهای مختلف چگونه آزمون های پایانی سال را انجام دادند و به طور کلی کشورها سال تحصیلی را چگونه پایان دادند؟
اکثر کشور های جهان بخشی از امتحانات پایانی را لغو کردند. برخی کشورها آزمون های جایگزین خانگی یا آنلاین را معرفی کردند. در عمده کشورها مجوز لغو آزمون ها داده شده و معلمان بر اساس عملکرد فضای مجازی و عملکرد طول سال دانش آموزان نمرات را اعلام کردند. امریکا تأکید کرد که باید در دانش آموزان حس خوب اتمام سال تحصیلی ایجاد شود لذا همه آزمون های حضوری را لغو کرد. عراق بودجه بندی کتابها را تغییر داد تا بتواند سال تحصیلی را به پایان برساند. ایران فقط برای پایه های نهم و دوازدهم آزمون حضوری برگزار کرد. کره جنوبی فقط برای دانش آموزان پایه آخر دبیرستان که امسال آزمون ورودی دانشگاه را داشتند آزمون حضوری برگزار کرد. بنابراین شرایط پایان سال تحصیلی و برگزاری آزمون ها در کشورهای جهان، متفاوت بود.
با توجه به فعال بودن ویروس کرونا در جهان، سال آینده تحصیلی چه سناریوهایی پیش روی نظام های آموزشی دنیا قرار دارد؟
گرچه در شرایط کنونی، هنوز تصمیم گیری درباره نوع تشکیل کلاس ها درسال آینده زود است، اما سناریوهای موجود از سه حالت خارج نیستند. برگزاری کلاس های کاملا حضوری در صورت وضعیت سفید و برگزاری کلاس ها به صورت کاملا غیر حضوری و مجازی در صورت وضعیت قرمز و ترکیبی از این دو حالت با حضور تعداد کمتری از دانش آموزان در محوطه مدرسه در صورت وضعیت زرد متصور است که در صورت انتخاب هر کدام از این سناریوها نکته اصلی توجه ویژه به آموزش از راه دور است چرا که اولاً الگوی شیوع بیماری نشان می دهد در پاییز امسال حتما این بیماری با ما خواهد بود اگرچه ممکن است در نواحی مختلف شدت و سرعت متفاوتی داشته باشد و دوم اینکه به دلیل خطر بالای ابتلا به بیماری تمایل خانواده ها، معلمان و دانش آموزان به سمت ارائه آموزش ها به صورت مجازی است و این احتمال وجود دارد که خانواده ها از فرستادن فرزندان به مدارس جلوگیری کنند.
-
دفتر همکاری های علمی و امور بین الملل دانشگاه شهید رجایی
کد خبر:۹۹۰۳۲۸۰۴
