پژوهش در آموزش علوم پایه
شورای آموزشی و پژوهشی دانشکده علوم پایه با مشارکت گروه شیمی و اعضای محترم هیات علمی آن، دانشجویان کارشناسی ارشد آموزش شیمی و انجمن علمی شیمی دانشجویی – نمایشگاه و کارگاه آموزشی تجارب یادگیری در کاوشگری را در تاریخ ۱۷ آذر ۹۸ در دانشکده علوم پایه برگزار نمود.
سرکار خانم محدثه امیر سلیمانی (دانشجوی کارشناسی ارشد آموزش شیمی) دبیر اجرایی دانشجویی کارگاه آموزشی و نمایشگاه تجارب یادگیری در کاوشگری در حاشیه نمایشگاه گفت: دانشجویان دانکشده علوم پایه حدود ۳۰ سازه را طراحی کردند که مفاهیم مختلف علوم پایه را با روشی نوین آموزش دهند و هدف آن ها آشنایی بیشتر دانشجویان ، معلمان و دانش آموزان با این مفاهیم بود. د
ر این نمایشگاه طرح هایی با مفاهیم خاص خود در اختیار دانشجویان قرار گرفت و دانشجویان با استفاده از این مفاهیم سازه هایی را طراحی کرده اند که برای آموزش مفهومی خاص ، کاربرد دارند.
سازه آونگ ماسه‌ای برای آموزش شبیه‌سازی مفهوم نوسان مخصوص دانشآموزان دوره اول و دوم متوسطه، سازه پل معلق برای آموزش نیروی تعادل، سازه توربین بادی برای آموزش تبدیل انرژی بادی به حرکتی و بالعکس، سازه ماشین موشکی بادی برای آموزش نحوه تبدیل انرژی بادی به حرکتی، سازه چرخ آبی برای استفاده در نیروگاه‌های تولید برق و آموزش نحوه تولید برق، سازه فنجان فیثاغورث برای آموزش فشار مایعات، سازه برج حبابی برای آموزش اسیدها در حوزه شیمی برخی از سازه های که در این نمایشگاه ارائه شد.
همچنین ادرس پست الکترونیکی science.education.inquiry@gmail.com جهت ارتباط دانشجویان، دبیران و علاقمندان مرتبط با آموزش علوم پایه با موضوع کاوشگری می باشد که می توانند در صورت لزوم با این ادرس مکاتبه نمایند. ضمنا آدرس اینستاگرام http://instagram.com/lei_srttu به تجارب یادگیری در کاوشگری اختصاص داده شده است که موارد مرتبط با نمایشگاه و تجارب یادگیری در کاوشگری در این فضا ارائه خواهد شد. علاقمندان به آموزش کاوشگری می توانند دست سازه ها و یا تجارب خود را در این راستا از طریق ادرس پست الکترونیکی ارسال نموده تا در اینستاگرام مربوطه قرار داده شود.
جناب آقای ابوالفضل فلاح، دبیر انجمن علمی شیمی دانشجویی دانشگاه در گزارش خود به این موضوع اشاره نمود که جدای از قسمت سازه ها در این نمایشگاه غرفه ای به مناسبت یک صد و پنجاه سالگی ثبت جدول تناوبی قرار داده شد که در آن روند کشف عناصر و طریقه ی پیدایش جدول تناوبی را با شیوه ای خاص بیان می کردند که باعث می شد بازدید کنندگان نگاه تازه ای به جدول تناوبی داشته باشند. همچنین غرفه ای به بخش آزمایشگاه شیمی اختصاص یافت که در آن توسط دانشجویان کارشناسی شیمی آزمایش های با مفاهیم خاص آموزشی انجام شد. بازدید کنندگان نیز می توانستند بعضی از آزمایش ها را انجام دهند و به این صورت علاوه بر درک بهتر مفهوم آزمایش با وسایل و شیوه استفاده از آن ها نیز آشنا می شدند.
همچنین در این نمایشگاه غرفه ای به اموزش کاوشگری به روش پاژیل اختصاص داده شد که سرکار خانم دکتر مریم صباغان اطلاعاتی را در خصوص استفاده از این شیوه کاوشگری ارائه نمودند. یادگیری هدایت شده کاوشگرانه فرآیند- محور یا POGIL ، نمونهای از شیوه های تحقیق محور به منظور آموزش مؤثر است. فعالیتهای POGIL معمولاً به گونه ای طرح ریزی میشوند که سه مرحله را در چرخه یادگیری دنبال کنند. در اولین مرحله «اکتشاف»، دانش آموزان از میان اطلاعات موجود به جستجوی الگویی می پردازند. مجموعهای از سؤالات طراحی شده، دانشآموزان را به سمتی هدایت می کند که این اطلاعات را درک و هرگونه الگوی مرتبط با آن را شناسایی می کنند. در مرحله دوم که «ابداع مفهوم» یا «معرفی عبارت» نام دارد، سؤالات، دانش آموزان را به سمتی هدایت می کنند که با استفاده از داده ها، مفهومی ایجاد کنند. در این مرحله می توان عبارت جدیدی برای توضیح مفهوم ارائه کرد. با این شیوه، عبارات جدید هنگامی ارائه می شوند که دانش آموزان ساختار ذهنی خود را در ارتباط با آن عبارت ایجاد کرده اند. در نهایت و در «کاربرد» دانش آموزان باید مفاهیم یادگرفته شده را در موقعیت جدید به کار ببندند که این امر، مستلزم توانایی استدلال استقرایی است.
.
رسول‌عبداله میرزایی، رئیس دانشکده علوم پایه دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی و دبیر نمایشگاه در گزارش خود ضمن تشکر از زحمات سرکار خانم دکتر معصومه قلخانی (معاون دانشکده) ، اعضای هیات علمی و پرسنل دانشکده و دانشجویان در برگزاری نمایشگاه تجارب یادگیری در کاوشگری گفت: در این نمایشگاه فعالیت های مختلف کاوشگری در علوم ارائه شده است که مرتبط به دوره‌های متوسطه اول و دوم هستند. هدف ما در آموزش علوم پایه حرکت به سمت کیفیت‌بخشی و اثربخشی آموزش است به‌گونه‌ای که بتوانیم در حیطه‌های مختلف یادگی
ری امکانی را برای دانشآموزان و دانشجویان فراهم کنیم تا به اهداف آموزشی دست پیدا کنند.
کاربست کاوشگری در آموزش، موقعیت فعالی را مهیا می کند که در آن مسئله ای به دانش آموزان ارائه و سپس آنها برای پاسخگویی به آن مسئله، اطلاعات را گرد آوری و بررسی می کنند و نتایج خود را گزارش می دهند. این روش باعث می شود که فرد نسبت به روش علمی فهم درستی بدست آورد و در این رابطه، مهارت لازم را در فرایند تفکر کسب نماید. تدریس باید به گونه ای باشد که نیاز تفکر فراگیر را تامین و محیط بحث و استدلال را در این راستا فراهم آورد. آموزش مبتنی بر کاوشگری، یکی از بهترین شیوه های آموزش برای سیر در تفکر، همگام با یادگیری موضوعات علمی مرتبط با برنامه درسی می باشد.
برخی از مزایای یادگیری علوم از طریق کاوشگری عبارتند از:
- لذت بردن و احساس رضایت در فهمیدن چیزهایی که دانش آموزان می خواهند بدانند.
- مشارکت خود فرد در فرایند یادگیری به جای آموزش مستقیم
- رضایت درونی و در عین حال تحریک کنجکاوی درباره ی جهان اطراف خود
- پیشرفت تدریجی ایده های دانش آموزان درباره جهان اطراف خود
- بهبود مهارت هایی که در کاوشگری علمی نیاز بوده و از طریق مشارکت آنان در کاوشگری ایجاد می شود.
- تحقق یادگیری علمی از طریق بحث و کار کردن با هم و یادگرفتن از یکدیگر به صورت مستقیم یا با استفاده از منابع نوشتاری
- درک کردن آنکه علم نتیجه تلاش بشر است.
او ادامه داد: سوالی که معلمان در زمینه کاوشگری دارند این است که ما چگونه کاوشگری را در آموز
ش علوم بکار بگیریم؟ یکی از روش‌ها برای آموزش کاوشگری، روش ۵ب است. این روش در دنیا استفاده می‌شود و ما هم برای علوم پایه استفاده می‌کنیم. در این نمایشگاه ۳۰ فعالیت مختلف ارائه داده شده است که معلمان می‌توانند ابزارهای این‌ها را تهیه و سازه‌ها را بسازند و با کمک دانشآموزان، مفاهیم را آموزش دهند. این فعالیت‌ها همگی از سوی دانشجویان کارشناسی ارشد آموزش شیمی ارائه شده است و در این زمینه در دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی آموزش لازم را می بینند. ضمنا بخشی از نمایشگاه به دانشجویان کارشناسی شیمی (متعهد خدمت دبیری) اختصاص داده شد که در آن به انجام واکنش های جذاب در شیمی و مروری بر جدول تناوبی پرداختند. در یک ایستگاه نیز آزمایش های جالب در فیزیک به منظور یادگیری مفاهیم ارائه شد.
رییس دانشکده علوم پایه دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی افزود: با برگزاری این نمایشگاه می‌خواهیم بگوییم برای ورود به حوزه کاوشگری الزاما نیازمند ابزارآلات پیچیده نیستیم و کاوشگری می‌تواند به‌راحتی در کلاس‌های مختلف برگزار شود و ما را در یادگیری معنادار مفاهیم علوم پایه کمک کند. معلمان و مدارس ما می‌توانند به این موضوع کمک کنند و شرط آن این است که با کاوشگری آشنا شوند.
او همچنین‌گفت: «انشاءلله تجارب بیشتری با برگزاری نمایشگاه امسال کسب کنیم و سال آینده در سطح وسیع‌تری این نمایشگاه را برگزار کنیم آن هم در دانشگاه شهید رجایی که در حوزه تخصصی “آموزش علوم پایه” با سابقه‌ترین دانشگاه کشور است و کار خود را در این حوزه از سال ۸۴ شروع کرده است. همچنین امیدوارم با برگزاری نشست ها و کارگاه های آموزشی به فرهنگ‌سازی این موضوع در کشور کمک کنیم.
در کارگاه آموزشی که در زمینه تجارب یادگیری در کاوشگری در این روز توسط دکتر میرزائی ارائه شد. با مروری بر تفکر و مهارت های لازم برای آن، به ضرورت توجه به کاوشگری در آموزش اشاره و سه روش برای آموزش مبتنی بر کاوشگری ارائه شد: روش ۵ ب ، روش کاوشگری مبتنی بر استدلال و روش طراحی مدل کاوشگری. لازم به ذکر است که طراحی مدل کاوشگری می تواند برای آموزش علوم انسانی بکار رود. در این کارگاه دو طرح درس در پایه های اول و دوازدهم مبتنی بر الگوی های یاد شده مورد بحث قرار گرفت.
