گفتگوی تفصیلی رئیس دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی با خبرگزاری دانشجو
به گزارش روابط عمومی دانشگاه، خبرگزاری دانشجو گفتگویی تفصیلی با دکتر علی پورکمالی، رئیس دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی داشته است که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.
پورکمالی در ابتدا با اشاره به ماموریت اصلی و رسالت این دانشگاه اظهار کرد: دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی یک دانشگاه مأموریت‌گراست که در راستای اهداف عالی تعلیم و تربیت کشور فعالیت می‌کند. وظیفه اصلی ما تأمین و ارتقای مهارت‌های مورد نیاز در شاخه فنی و حرفه‌ای وزارت آموزش و پرورش است. این دانشگاه از سال ۱۳۷۶ به‌عنوان دانشگاه شناخته می‌شود، هرچند که قبل از آن نیز به‌عنوان مرکزی برای تربیت دبیر فعالیت می‌کرده است.
کمی بیشتر درباره تاریخچه و روند رشد دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی توضیح دهید
بله، همان‌طور که گفتم، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی پس از انقلاب اسلامی فعالیت خود را آغاز کرد. در ابتدا به‌صورت یک مرکز تربیت دبیر و سپس به‌عنوان دانشکده فعالیت داشت. به‌مرور زمان، این مرکز رشد کرد، تعداد دانشکده‌ها افزایش یافت و در نهایت به یک دانشگاه جامع تبدیل شد.
اکنون نزدیک به ۴۰ سال است که دانشگاه ما به‌صورت رسمی و با ساختار دانشگاهی فعالیت می‌کند. ما تقریباً در تمام رشته‌ها تنوع داریم؛ هرچند تمرکز اصلی‌مان بر رشته‌های مهندسی و فنی و حرفه‌ای است.
دانشگاه شما در مقایسه با دانشگاه فرهنگیان چه تفاوت‌هایی دارد؟
وزارت آموزش و پرورش دو دانشگاه تخصصی دارد: دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی و دانشگاه فرهنگیان. مأموریت اصلی دانشگاه ما در شاخه فنی و حرفه‌ای تعریف شده است، در حالی که دانشگاه فرهنگیان بیشتر به رشته‌های غیر فنی، علوم انسانی و علوم پایه می‌پردازد.
یکی دیگر از تفاوت‌های مهم این است که دانشگاه فرهنگیان حدود ده تا یازده سال سابقه دارد، در حالی که دانشگاه ما تاریخچه بسیار طولانی‌تری دارد. همچنین محل فعالیت دانشگاه ما صرفاً در تهران است و در حال حاضر در شمال شرق تهران واقع شده‌ایم.
دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی چه تعداد دانشجو دارد و تمرکز پذیرش شما در سال‌های اخیر چگونه بوده است؟
ما در حال حاضر ۹ دانشکده داریم و تقریباً ۴۰۰۰ دانشجوی کارشناسی در آنها مشغول به تحصیل هستند. تمامی این دانشجویان متعهد به خدمت در وزارت آموزش و پرورش هستند.
در چند سال اخیر، پذیرش ما به‌طور کامل معطوف به رفع نیاز وزارت آموزش و پرورش برای تأمین دبیر و هنرآموز فنی و حرفه‌ای در هنرستان‌ها بوده است.
علاوه بر این، حدود ۱۲۰۰ دانشجوی کارشناسی ارشد در ۴۷ رشته و حدود ۳۰۰ دانشجوی دکترا در ۱۶ رشته تحصیلی داریم. از سال گذشته، پذیرش دانشجویان تحصیلات تکمیلی نیز فقط ویژه فرهنگیان شده است و دیگر دانشجوی آزاد پذیرش نمی‌کنیم.
به دروس “صلاحیت معلمی” اشاره کردید. این دروس چه نقشی در برنامه آموزشی شما دارند؟
یکی از برنامه‌های کلیدی ما، دروس “صلاحیت معلمی” است که برای دانشجویان در نظر گرفته شده است.
سال گذشته، با فعالیت کمیته فنی و حرفه‌ای گروه هماهنگی معلم در دانشگاه، توانستیم این دروس را از ورودی سال ۱۴۰۲ بازنگری کنیم. این کار بزرگ و ارزشمندی بود که باعث شد این دروس به‌صورت هدفمند و دقیق طراحی شوند و در برنامه درسی اصلی قرار بگیرند.
پیش از این، این دروس بیشتر جنبه الحاقی و جنبی داشتند؛ اما اکنون به‌صورت دروس اصلی ارائه می‌شوند و نمرات آنها در معدل کل دانشجویان لحاظ می‌شود.
این تغییرات چه تأثیری در مدت‌زمان تحصیل دانشجویان داشته است؟
با بازنگری دروس و تنظیم تعداد واحد‌ها بر اساس استاندارد وزارت علوم (بین ۱۳۰ تا ۱۴۰ واحد)، دانشجویان با مشکلی مانند طولانی شدن زمان تحصیل مواجه نمی‌شوند.
اگر دانشجو طبق برنامه‌ریزی مدیران گروه‌ها درس بخواند و تلاش کند، می‌تواند به‌راحتی در ۸ ترم تحصیل خود را به اتمام برساند.
دانشگاه شما به تربیت دبیران فنی و حرفه‌ای می‌پردازد که مستقیماً با هنرستان‌ها در ارتباط هستند. این ارتباط چه اهمیتی دارد؟
تربیت دبیران فنی و حرفه‌ای به‌دلیل نقش کلیدی هنرستان‌ها در ایجاد اشتغال در جامعه اهمیت ویژه‌ای دارد. ما تلاش می‌کنیم معلمانی تربیت کنیم که علاوه بر داشتن مهارت‌های کافی، بتوانند به‌درستی این مهارت‌ها را به هنرجویان منتقل کنند.
گاهی فردی دانش و مهارت دارد، اما به شیوه انتقال آن مسلط نیست. هدف ما این است که دانشجویان پس از فارغ‌التحصیلی بتوانند مهارت‌های عمومی و رشته‌ای را به‌صورت دقیق و اصولی به هنرجویان منتقل کنند.
اگر این فرآیند به‌درستی انجام شود، می‌تواند به ایجاد اشتغال در جامعه و رشد اقتصادی کشور کمک شایانی کند.
با توجه به اهداف اسناد بالادستی و برنامه‌های توسعه کشور، تأکید زیادی بر افزایش سهم نظام متوسطه فنی و حرفه‌ای تا ۵۰ درصد شده است. دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی در این راستا چه نقشی می‌تواند ایفا کند؟
بله، دقیقاً همین‌طور است. اگر بتوانیم در سه سال پایانی متوسطه دوم (پایه‌های دهم، یازدهم و دوازدهم) دانش‌آموزان را به سمت مهارتی شدن و تحصیل در شاخه فنی و حرفه‌ای هدایت کنیم، قطعاً این کار می‌تواند تأثیر بسیار مثبتی بر اشتغال‌زایی، ایجاد ارزش افزوده اقتصادی و رشد اقتصادی کشور داشته باشد.
جایگاه دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی در این میان بسیار تعیین‌کننده است؛ چراکه ما مسئولیت تربیت معلمانی را بر عهده داریم که قرار است در هنرستان‌ها به دانش‌آموزان مهارت‌های فنی و حرفه‌ای را آموزش دهند. هرچه کیفیت و مهارت معلمان ما بالاتر باشد، خروجی هنرستان‌ها نیز توانمندتر و آماده‌تر برای ورود به بازار کار خواهند بود.
در مورد سطح کیفی و کمی اساتید دانشگاه توضیح دهید. آیا دانشگاه در این حوزه با کمبودی مواجه است؟
ما نزدیک به ۲۰۰ عضو هیئت علمی داریم که در ۹ دانشکده و ۳۰ گروه آموزشی مشغول به فعالیت هستند. البته بر اساس آخرین ساختار سازمانی دانشگاه، این تعداد باید به ۳۰۰ نفر برسد. برای تحقق این هدف، نیازمند مصوبات و مجوز‌هایی از مراجع ذی‌صلاح هستیم که در حال پیگیری آنها هستیم.
بیش از نیمی از اساتید ما در مرتبه دانشیاری و استادی کامل قرار دارند. به‌طور دقیق‌تر، حدود ۸۸ نفر دانشیار و نزدیک به ۲۰ نفر استاد تمام داریم. سایر اعضای هیئت علمی که فعلاً در مرتبه استادیاری هستند، با توجه به شرایط و امکانات موجود در دانشگاه، به‌مرور به شرایط ارتقاء به دانشیاری و استادی خواهند رسید.
چه برنامه‌هایی برای ارتقاء مرتبه علمی اساتید و توسعه کیفی دانشگاه دارید؟
ما از حدود دو سال پیش، به‌ویژه در سال گذشته، مسیر رشد و ارتقاء اساتید را بر مبنای نیاز‌های بومی و شرایط خاص مأموریتی دانشگاه طراحی کرده‌ایم.
برای مثال، اگر استادی در حوزه تألیف کتاب‌های مورد نیاز آموزش و پرورش، طراحی و تولید دستگاه‌ها و تجهیزات آموزشی هنرستان‌ها یا آزمایشگاه‌ها فعالیت کند، امتیازات بیشتری با ضرایب خاص به او تعلق می‌گیرد. این امر باعث می‌شود که مسیر ارتقاء علمی اساتید ما سریع‌تر طی شود.
خوشبختانه اساتید ما هم در این زمینه فعالیت‌های خوبی را آغاز کرده‌اند و نتایج و محصولات ارزشمندی نیز حاصل شده است که در بخش‌های بعدی بیشتر به آنها خواهم پرداخت.
برای دستیابی به هدف ۵۰ درصدی دانش‌آموختگان فنی و حرفه‌ای، چه زیرساخت‌هایی در دانشگاه و هنرستان‌ها باید توسعه یابد؟
سؤال بسیار خوبی مطرح کردید. یکی از مشکلاتی که معمولاً باعث می‌شود به اهداف برنامه‌ها نرسیم، این است که برای تحقق آنها، اقدامات منسجمی صورت نمی‌گیرد.
خوشبختانه با روی کار آمدن دولت چهاردهم و تأکید ویژه آقای دکتر پزشکیان، رئیس‌جمهور محترم، بر اجرای برنامه هفتم توسعه، اقدامات خوبی آغاز شده است.
هیئت دولت نیز مصوبه‌ای با عنوان “آیین‌نامه ارتقا و توسعه مهارت در آموزش و پرورش” تصویب کرده که در آن پیش‌بینی شده است در طول برنامه هفتم، وزارت آموزش و پرورش باید هزار هنرستان جدید در کشور ایجاد کند.
دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی در این میان چه نقشی ایفا می‌کند؟
دانشگاه ما وظیفه دارد نیرو‌های لازم برای این هنرستان‌ها را تأمین کند. این نیرو‌ها شامل هنرآموزان و استادکاران ماهر می‌شوند.
برای هزار هنرستان جدید، حداقل به ۴۰ هزار نیروی جدید نیاز داریم؛ البته این رقم جدا از نیرو‌هایی است که به‌صورت معمول بازنشسته می‌شوند. اگر آنها را هم در نظر بگیریم، شاید به حدود ۵۰ هزار نیرو نیاز داشته باشیم.
آیا با ظرفیت فعلی دانشگاه، تأمین این تعداد نیرو ممکن است؟
طبیعتاً با وجود تنها یک واحد دانشگاهی در تهران، امکان تأمین این حجم از نیرو‌ها وجود ندارد. به همین دلیل، سال گذشته اصلاح اساسنامه دانشگاه را به هیئت امنا پیشنهاد دادیم که خوشبختانه تصویب شد.
بر اساس این اصلاحیه، دانشگاه می‌تواند مراکز و قطب‌های آموزشی در استان‌های مختلف ایجاد کند. البته هدف ما این نیست که در هر استان یک مرکز ایجاد کنیم. بلکه به‌دنبال آن هستیم که با بررسی نیاز‌های هر منطقه و هماهنگی با وزارت آموزش و پرورش، قطب‌هایی را در استان‌هایی که ظرفیت و بضاعتی مناسب دارند، راه‌اندازی کنیم.
این قطب‌ها می‌توانند علاوه بر استان خود، به استان‌های همجوار نیز خدمات آموزشی ارائه دهند.
آیا از ظرفیت‌های موجود در دیگر دانشگاه‌ها و مؤسسات نیز استفاده خواهید کرد؟
بله، اعتقاد داریم که باید از ظرفیت‌های موجود در کشور بهره‌برداری بهینه و مطلوب داشته باشیم. یکی از این ظرفیت‌ها، دانشگاه ملی مهارت است که در عرصه کشوری امکانات آموزشی و کارگاهی گسترده‌ای دارد.
در تابستان امسال با دانشگاه ملی مهارت تفاهم‌نامه‌ای امضا کردیم تا بتوانیم از این ظرفیت‌ها استفاده کنیم و دوره‌های آموزشی را در سطح کشور به‌صورت گسترده‌تری برگزار کنیم.
آیا برنامه‌ای برای توسعه رشته‌های جدید در دانشگاه دارید؟
بله، ما در همین سایت دانشگاه نیز برای توسعه رشته‌های جدید در راستای مأموریت‌هایمان اقدام کرده‌ایم.
برای مثال، رشته‌هایی مانند طراحی و دوخت برای دختران، حسابداری و برخی گرایش‌های کشاورزی را به رشته‌های موجود اضافه کرده‌ایم. این تغییرات با اعمال برخی اصلاحات در ساختار و عملکرد المان‌های دانشگاهی انجام شده و در قطب‌های آ
موزشی نیز بر اساس نیاز هر منطقه توسعه خواهند یافت.
هدف اصلی ما این است که بتوانیم با ایجاد این قطب‌ها و استفاده از ظرفیت‌های دانشگاه ملی مهارت، به هدف تربیت ۵۰ هزار نیروی متخصص در برنامه هفتم توسعه دست پیدا کنیم.
شما به کیفیت آموزشی دانشگاه اشاره کردید و اینکه اساتید دانشگاه شما جزو سرآمدان آموزش کشور هستند. کمی بیشتر در این‌باره توضیح دهید.
بله، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی از نظر کیفیت آموزشی در سطح بسیار خوبی قرار دارد. ما در دو سال گذشته توانسته‌ایم در بین ۱۸ نفر سرآمدان آموزش کشور رتبه کسب کنیم که این موضوع نشان‌دهنده سطح بالای آموزشی و تخصص اساتید ماست.
ما به کیفیت آموزشی و رعایت استاندارد‌های علمی اهمیت ویژه‌ای می‌دهیم و در همین راستا، برنامه‌های آموزشی دانشگاه را به‌صورت دقیق بازنگری کرده‌ایم. این بازنگری‌ها در کمیته فنی و حرفه‌ای دانشگاه انجام می‌شود و هدف آن تطبیق رشته‌ها و برنامه‌های درسی با نیاز‌های روز جامعه و بازار کار است.
آیا برنامه‌ای برای توسعه رشته‌ها و تطبیق آنها با تغییرات سریع مشاغل دارید؟
بله، این نکته بسیار مهمی است. همان‌طور که می‌دانید، تغییرات در مشاغل و بازار کار به‌شدت سرعت گرفته است. امروزه عمر مفید برخی مشاغل به حدود سه سال رسیده و حتی ممکن است به دو سال هم کاهش یابد.
ما با همکاری نزدیک با سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی وزارت آموزش و پرورش و معاونت آموزش متوسطه، به‌صورت مداوم وضعیت مشاغل و نیاز‌های مهارتی را رصد می‌کنیم. متناسب با این تغییرات، برنامه‌های درسی، پذیرش دانشجو و حتی ایجاد رشته‌های جدید را تنظیم می‌کنیم تا بتوانیم فارغ‌التحصیلانی تربیت کنیم که آماده ورود به بازار کار باشند.
به‌نظر می‌رسد فضای مناسبی برای توسعه فعالیت‌های آموزشی و مهارتی فراهم شده است. نظر شما درباره حمایت‌های دولتی و نقش وزیر آموزش و پرورش در این زمینه چیست؟
بله، در حال حاضر فضای بسیار مناسبی برای توسعه نظام تعلیم و تربیت کشور فراهم شده است. خوشبختانه شخص آقای دکتر کاظمی، وزیر محترم آموزش و پرورش، با توجه به سوابق و تجربه کاری خود در سطوح مختلف مدیریتی و آموزشی، آشنایی کاملی با مسائل و نیاز‌های این حوزه دارند.
ایشان تأکید ویژه‌ای بر اجرای برنامه‌های درسی و توسعه ظرفیت‌های دانشگاهی برای دستیابی به اهداف برنامه هفتم توسعه دارند. از سوی دیگر، ریاست محترم جمهوری نیز با برگزاری جلسات هفتگی، روند پیشرفت این برنامه‌ها را به‌دقت رصد می‌کنند.
با توجه به مأموریت دانشگاه شما و نقش وزارتخانه‌های علوم و آموزش و پرورش، سهم هرکدام در حمایت از دانشگاه به چه شکل است؟
نکته بسیار خوبی را مطرح کردید. ما از نظر اسناد علمی و مقررات آموزشی، تابع کامل وزارت علوم هستیم. تمامی آیین‌نامه‌های آموزشی، مالی، معاملاتی و حتی قوانین مرتبط با اعضای هیئت علمی و کارکنان دانشگاه، کاملاً با ضوابط وزارت علوم انطباق دارد.
اما از سوی دیگر، دانشگاه ما به‌دلیل مأموریت خاصی که برای تأمین معلم فنی و حرفه‌ای برای هنرستان‌ها دارد، به‌طور مستقیم در خدمت وزارت آموزش و پرورش است. تمام ظرفیت دانشگاه ما برای رفع نیاز‌های این وزارتخانه به‌کار گرفته می‌شود و ما با افتخار این مأموریت را انجام می‌دهیم.
آیا دانشگاه شما از نظر ظرفیت‌های آموزشی و خوابگاهی با چالش‌هایی مواجه است؟
بله، یکی از چالش‌های ما نیاز بالای دانشجویان به خوابگاه است. به‌دلیل اینکه دانشجویان ما به‌صورت بومی‌گزینی پذیرش می‌شوند، حدود ۹۰ درصد آنها نیاز به خوابگاه دارند؛ در حالی که در بسیاری از دانشگاه‌ها این رقم بین ۶۰ تا ۷۰ درصد است.
خوشبختانه وزارت آموزش و پرورش حمایت‌هایی در این زمینه انجام داده است. در سال‌های اخیر، دو یا سه خوابگاه از محل‌هایی که در اختیار این وزارتخانه بود، به ما واگذار شد. اما همچنان نیاز جدی و اساسی به توسعه ظرفیت خوابگاهی داریم.
آیا برنامه‌ای برای توسعه خوابگاه‌ها و بهبود شرایط دسترسی دانشجویان دارید؟
بله، ما مصوبه‌ای از هیئت امنا برای تهاتر خوابگاه‌ها دریافت کرده‌ایم. در حال حاضر، دو خوابگاه اصلی ما یعنی “حافظ” و “طرشت” که بیشترین ظرفیت را دارند، در طرح تهاتر قرار گرفته‌اند.
به‌ویژه خوابگاه “طرشت” که در شمال دانشگاه صنعتی شریف واقع شده و با توجه به موقعیت مرزی آن، برای دانشگاه شریف بسیار ارزشمند است. اگر بتوانیم در نزدیکی دانشگاه خودمان در منطقه‌هایی مانند ازگل، بلوار ارتش، محلاتی و اطراف اتوبان شهید بابایی زمینی مناسب پیدا کنیم، می‌توانیم خوابگاه‌های جدیدی با ظرفیت بالا ایجاد کنیم.
آیا در این زمینه همکاری‌هایی با وزارت علوم صورت گرفته است؟
بله، وزارت علوم همکاری خوبی در این زمینه داشته است. به‌عنوان مثال، مکانی از دانشگاه پیام نور به ما پیشنهاد شد که اگرچه موقعیت مکانی خوبی داشت، اما به‌دلیل مشکلات حقوقی و اسنادی، نهایی نشد.
اما ما همچنان به‌دنبال استفاده از ظرفیت‌های موجود هستیم و با کمک کمیته‌ای که با حمایت وزیر محترم آموزش و پرورش و نماینده ویژه ایشان تشکیل شده، به‌دنبال یافتن راهکار‌های مناسب برای توسعه ظرفیت‌های خوابگاهی هستیم.
چه زمانی انتظار دارید که عملیات اجرایی توسعه خوابگاه‌ها آغاز شود؟
هدف ما این است که در بهار سال ۱۴۰۴ عملیات اجرایی این پروژه‌ها را آغاز کنیم. امیدواریم که از مرحله مطالعات و برنامه‌ریزی عبور کرده و به فاز اجرایی برسیم.
با افزایش ظرفیت خوابگاه‌ها، می‌توانیم تعداد بیشتری از دانشجویان را اسکان دهیم و همچنین شرایطی فراهم کنیم که دانشجویان زمان کمتری را در رفت‌وآمد سپری کنند و بتوانند بیشتر بر روی تحصیل و کسب مهارت‌های معلمی تمرکز کنند.
آیا دانشگاه برای رفع مطالبات صنفی دانشجویان و کارکنان نیز برنامه‌هایی دارد؟
قطعاً، به مطالبات صنفی دانشجویان و کارکنان توجه ویژه‌ای داریم. یکی از مهم‌ترین مطالبات دانشجویی، بهبود شرایط خوابگاهی و افزایش امنیت و دسترسی آسان به خوابگاه‌هاست.
ما از وزارت علوم نیز درخواست کرده‌ایم که برای بهبود وضعیت خوابگاه‌ها، چه از نظر ظرفیت و چه از نظر دسترسی، حمایت‌های لازم را انجام دهد.
در همین راستا، تمامی برنامه‌ها و اقدامات ما معطوف به این است که بتوانیم شرایط بهتری را برای دانشجویان فراهم کنیم و آنها بتوانند با آرامش خاطر و امنیت کامل به تحصیل خود ادامه دهند.
در سال‌های گذشته، اساتید و کارکنان دانشگاه نسبت به وضعیت حقوق و پرداخت‌ها اعتراضاتی داشتند. چه اقداماتی برای بهبود وضعیت معیشتی اعضای هیئت علمی و کارکنان دانشگاه انجام شده است؟
بله، این موضوع یکی از دغدغه‌های جدی دانشگاه بوده است. همان‌طور که پیش‌تر عرض کردم، دانشگاه ما از نظر قوانین و مقررات کاملاً منطبق با آیین‌نامه‌های وزارت علوم است. وزارت علوم چهار آیین‌نامه اصلی دارد:
۱. آیین‌نامه اعضای هیئت علمی
۲. آیین‌نامه اعضای غیر هیئت علمی
۳. آیین‌نامه مالی و معاملاتی
۴. آیین‌نامه تشکیلاتی
تمام ضوابط مربوط به حقوق و مزایا، ضرایب افزایش حقوق و ردیف‌های بودجه‌ای در این آیین‌نامه‌ها مشخص است و ما نیز به‌طور کامل از آنها تبعیت می‌کنیم.حدود چهار سال پیش، افزایش حقوقی در وزارت علوم اعمال شد که در سال اول ردیف بودجه‌ای مشخصی برای آن در نظر گرفته نشده بود. در آن زمان، وزارت علوم به دانشگاه‌ها اعلام کرد که این افزایش را از محل درآمد‌های اختصاصی یا املاک مازاد خود تأمین کنند.
اما دانشگاه ما که از لحاظ اعتبار و بودجه به وزارت علوم وابستگی نداشت، نتوانست از این افزایش بهره‌مند شود و باید منتظر می‌ماند تا در سال بعد در بودجه دولتی دیده شود.
آیا اکنون شرایط بهبود یافته است؟
بله، خوشبختانه در سال‌های اخیر با نگاه مثبت وزارت آموزش و پرورش، وضعیت دریافتی‌های اساتید و کارکنان دانشگاه کاملاً منطبق با وزارت علوم شده است. حتی در مورد پژوهانه‌ها و گرنت‌های پژوهشی که توسط آقای دکتر زلفی‌گل، وزیر وقت علوم وعده داده شده بود، با وجود اینکه دانشگاه ما منابع مستقیم برای آن نداشت، از محل درآمد‌های اختصاصی دانشگاه توانستیم این گرنت‌ها را برای اساتید فراهم کنیم.همچنین ضوابطی مانند سختی کار، کارانه و سایر مزایا که قبلاً مغفول مانده بود، در یک سال گذشته به‌طور کامل بر اساس استاندارد‌های وزارت علوم اعمال شد.
برای بهبود شرایط معیشتی کارکنان و اساتید چه اقدامات دیگری انجام شده است؟
ما سعی کردیم با بانک‌ها توافقاتی انجام دهیم تا شرایط دریافت وام را برای متقاضیان تسهیل کنیم. البته شرایط وام ایده‌آل ما نبود و دوست داشتیم با بهره کمتر و بازپرداخت طولانی‌تر باشد، اما در شرایط فعلی توانستیم امکان دریافت وام را برای اساتید و کارکنان فراهم کنیم.در حوزه مسکن نیز از تعاونی مسکن دانشگاه حمایت کرده‌ایم تا پروژه‌های مسکونی برای همکاران هیئت علمی و غیر هیئت علمی به اجرا درآید.
شما به درآمد‌های اختصاصی دانشگاه اشاره کردید. آیا دانشگاه برنامه‌ای برای کاهش وابستگی به بودجه دولتی دارد؟
بله، این موضوع چند سالی است که در وزارت علوم نیز مورد تأکید قرار گرفته است. وابستگی دانشگاه‌ها به اعتبارات دولتی باید کاهش یابد و دانشگاه‌ها به سمت ایجاد درآمد‌های اختصاصی حرکت کنند.ما در یک سال گذشته توانستیم با تلاش و فعالیت بیشتر، درآمد اختصاصی دانشگاه را افزایش دهیم. بسیاری از این پروژه‌ها با همکاری وزارت آموزش و پرورش انجام شده است.بسیاری از پروژه‌هایی که پیش از این با هزینه‌های بالا به بخش خصوصی سپرده می‌شد، اکنون توسط دانشگاه ما با یک‌سوم یا حتی یک‌چهارم هزینه انجام می‌شود. این کار هم رضایت وزارت آموزش و پرورش را از نظر کیفیت کار جلب کرده و هم به دانشگاه کمک کرده است تا منابع مالی جدیدی کسب کند.
آیا برنامه‌ای برای توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان و حمایت از دانشجویان در زمینه اشتغال‌زایی دارید؟
بله، ما همواره از این ایده حمایت کرده‌ایم که دانشجویان دانشگاه بتوانند با جامعه ارتباط شغلی و حرفه‌ای پیدا کنند.یکی از موضوعات مهم، بحث صدور پروانه نظام مهندسی برای فارغ‌التحصیلان دانشگاه است. اگر معلمان ما که در هنرستان‌ها تدریس می‌کنند بتوانند در پروژه‌های نظام مهندسی نیز فعالیت کنند، علاوه بر به‌روز شدن اطلاعات و مهارت‌هایشان، این دانش و مهارت‌ها را به هنرجویان خود نیز منتقل می‌کنند.این موضوع می‌تواند در اشتغال‌زایی، بهبود کیفیت آموزش‌های فنی و حتی در ایجاد شرکت‌های دانش‌بنیان در حوزه‌های مختلف مؤثر باشد.
در مورد چالش‌های صدور پروانه نظام مهندسی برای دانشجویان دانشگاه توضیح دهید.
یکی از مشکلات حقوقی در این زمینه، الزام به ارائه مدرک تحصیلی برای دریافت پروانه نظام مهندسی است. از آنجا که فارغ‌التحصیلان ما متعهد به خدمت در وزارت آموزش و پرورش هستند، تا پایان دوره تعهد نمی‌توانند مدرک خود را دریافت کنند.چند سال پیش جلساتی با حضور نمایندگان وزارت آموزش و پرورش، وزارت راه و شهرسازی و سازمان نظام مهندسی برگزار شد. پیشنهاد ما این بود که برای صدور پروانه نظام مهندسی، حکم کارگزینی معلمان که در آن مدرک کارشناسی قید شده، مورد پذیرش قرار گیرد.این پیشنهاد تا حدی پیش رفت، اما به‌دلیل مسائل حقوقی و نیاز به مصوبات بالادستی، متوقف شد. با دستور اخیر آقای دکتر کاظمی، وزیر محترم آموزش و پرورش، قرار است این موضوع دوباره پیگیری شود و حتی در سطح هیئت دولت و کمیسیون‌های حقوقی بررسی شود.
آیا در حوزه شرکت‌های دانش‌بنیان نیز برنامه‌هایی دارید؟
بله، ما به‌دنبال ایجاد بستر‌هایی هستیم که دانش‌آموختگان دانشگاه بتوانند شرکت‌های دانش‌بنیانی را در حوزه‌های مختلف، از جمله خدمات فنی، مهندسی و حتی علوم انسانی تأسیس کنند.ایجاد این شرکت‌ها نه‌تنها به اشتغال‌زایی کمک می‌کند، بلکه باعث می‌شود دانش و مهارت‌های فارغ‌التحصیلان ما در جامعه به‌صورت عملی به‌کار گرفته شود.
ما تلاش می‌کنیم از طریق تفاهم‌نامه‌ها و همکاری با نهاد‌های مختلف، این امکان را برای دانشجویان و فارغ‌التحصیلان دانشگاه فراهم کنیم که بتوانند با حداقل موانع اداری و حقوقی، وارد بازار کار شوند و در حوزه‌های تخصصی خود فعالیت کنند.
شما به برنامه‌های دانشگاه برای توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان و حمایت از کارآفرینی اشاره کردید. لطفاً بیشتر در این‌باره توضیح دهید.
بله، ما در هیئت امنای دانشگاه موفق شدیم مجوز راه‌اندازی یک “مرکز رشد” و یک “مرکز نوآوری و کارآفرینی” را دریافت کنیم. مکان این مرکز نیز مشخص شده است؛ هرچند برای اتمام عملیات عمرانی آن نیاز به بودجه داریم که هنوز تخصیص پیدا نکرده است.هدف‌گذاری ما این است که ۲۰ شرکت دانش‌بنیان را در این مرکز مستقر کنیم. تأکید ما بر این است که شرکت‌های دانش‌بنیان عمدتاً در حوزه فناوری‌های آموزشی فعالیت کنند، چراکه معتقدیم می‌توانیم با استفاده از ظرفیت‌های دانشگاه، نقش مؤثری در رفع نیاز‌های وزارت آموزش و پرورش داشته باشیم و از طرفی درآمد‌های اختصاصی خوبی هم برای دانشگاه کسب کنیم.البته این به معنای محدود کردن اساتید به فناوری‌های آموزشی نیست. هر استادی که ایده و تخصصی در حوزه‌های دیگر دارد نیز می‌تواند شرکت دانش‌بنیان تأسیس کند و ما از او حمایت خواهیم کرد.
چه سازوکاری برای حمایت از ایده‌های نوآورانه در دانشگاه در نظر گرفته‌اید؟
ما برنامه‌ریزی کرده‌ایم که ابتدا در مرکز رشد به ایده‌ها کمک کنیم تا به یک سطح قابل قبولی برسند. سپس در مرکز نوآوری و کارآفرینی به‌عنوان یک شتاب‌دهنده و تسهیل‌گر عمل کنیم تا این ایده‌ها تبدیل به شرکت‌های دانش‌بنیان شوند.پس از عبور از این مراحل، شرکت‌ها به استقلال می‌رسند و می‌توانند خارج از دانشگاه فعالیت خود را توسعه دهند. ما به‌زودی فراخوانی منتشر خواهیم کرد تا فارغ‌التحصیلان نخبه دانشگاهی که دارای ایده و فکر هستند، با همراهی اساتید، وارد این مسیر شوند.
به علوم شناختی و هوش مصنوعی هم اشاره کردید. برنامه دانشگاه در این حوزه چیست؟
ما در دانشگاه مجوز راه‌اندازی یک “پژوهشکده علوم شناختی و هوش مصنوعی” را دریافت کرده‌ایم. با توجه به تأثیر گسترده هوش مصنوعی در آموزش، هدف ما این است که معلمان را با ابزار‌های هوش مصنوعی آشنا کنیم.همان‌طور که همیشه می‌گویم، هوش مصنوعی جای معلم را نمی‌گیرد، اما باید ابزار کار معلمان باشد. ما دوره‌های آموزشی مختلفی برای آشنایی معلمان با هوش مصنوعی برگزار خواهیم کرد.چند هفته پیش با حضور آقای دکتر مهدوی، رئیس ستاد علوم شناختی و هوش مصنوعی نهاد ریاست جمهوری، نمایشگاهی در این زمینه برگزار کردیم. ایشان نیز تأکید کردند که دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی در این حوزه پیشتاز است.
استفاده از هوش مصنوعی چه نقشی در تحقق عدالت آموزشی دارد؟
یکی از اهداف اصلی نظام تعلیم و تربیت کشور، تحقق عدالت آموزشی است. یکی از ابزار‌هایی که می‌تواند عدالت آموزشی را در سطح کشور تضمین کند، استفاده از فناوری‌های نوین، به‌ویژه هوش مصنوعی است.اگر بتوانیم از طریق هوش مصنوعی و ابزار‌های مبتنی بر علوم شناختی، کیفیت آموزش مهارتی را حتی در مناطق دورافتاده و کم‌برخوردار کشور افزایش دهیم، به عدالت آموزشی دست خواهیم یافت.برای مثال، اگر در منطقه‌ای معلم متخصص و ماهر وجود نداشته باشد، با استفاده از ابزار‌های فناورانه می‌توانیم به دانش‌آموزان همان سطح از آموزش را ارائه دهیم که در بهترین مدارس کشور ارائه می‌شود.
به مسئله کسورات حقوق و مطالبات صنفی دانشجویان و کارکنان هم اشاره داشتید. وضعیت فعلی چگونه است؟
دانشگاه ما از نظر کسورات حقوق در وضعیت بهتری نسبت به بسیاری از دانشگاه‌ها قرار دارد. به‌طور مثال، دانشگاه فرهنگیان سال‌ها کسورات ۴۵ درصدی از حقوق دانشجویان داشت، اما ما با استفاده از درآمد‌های اختصاصی، توانستیم این فشار را کاهش دهیم.در حال حاضر تنها ۹ درصد از حقوق دانشجویان کسر می‌شود که این عدد بسیار کمتر از حد معمول است. با این حال، اگر بتوانیم منابع اعتباری پایداری پیدا کنیم، اصلاً به‌دنبال کسر حقوق نخواهیم بود.حتی آقای دکتر کاظمی، وزیر محترم آموزش و پرورش، نیز تأکید دارند که اگر امکانش باشد، کسر از حقوق‌ها به حداقل برسد یا حتی حذف شود.
درباره ظرفیت دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی در پذیرش دانشجویان بین‌المللی و نقشی که این دانشجویان می‌توانند ایفا کنند، بیشتر توضیح دهید.
بله، نکته بسیار مهمی است. مأموریت اصلی دانشگاه ما تأمین معلم برای نظام فنی و حرفه‌ای آموزش و پرورش کشور است. با این حال، پذیرش دانشجویان بین‌المللی، به‌ویژه از کشور‌های همسایه اسلامی، می‌تواند علاوه بر بعد علمی، نقش فرهنگی بسیار پررنگی نیز ایفا کند.دانشجوی بین‌المللی می‌تواند به‌عنوان سفیر فرهنگی ایران عمل کند و اگر این دانشجو معلم هم باشد، تأثیر فرهنگی و تمدنی آن در کشور مبدأ دوچندان خواهد شد.
در حال حاضر تمرکز دانشگاه بر پذیرش دانشجویان بین‌المللی در چه رشته‌هایی است؟
ما در دانشگاه رشته‌های خاص و تقریباً انحصاری داریم. برای مثال، رشته‌هایی مانند “آموزش ریاضی”، “آموزش فیزیک” و “آموزش شیمی” که در کشور فقط در چند دانشگاه محدود ارائه می‌شوند.بیشتر دانشجویانی که در این رشته‌ها تحصیل می‌کنند، یا معلم هستند که می‌خواهند ارتقا پیدا کنند، یا قصد دارند معلم شوند و حتی برخی از آنها اساتید دانشگاه‌های کشور‌های همسایه هستند.
به‌عنوان مثال، در کشور عراق، دو دانشگاه مهم در بغداد و کربلا با ما همکاری دارند. این دانشگاه‌ها بسیار علاقه‌مندند که اساتید خود را برای ادامه تحصیل در مقطع دکترا به دانشگاه ما بفرستند. در حال حاضر حدود ۸۰ نفر از اعضای هیئت علمی هر یک از این دانشگاه‌ها برای تحصیل در ایران اعلام آمادگی کرده‌اند.
چه اهدافی را برای پذیرش دانشجویان بین‌المللی در سال جاری و آینده تعیین کرده‌اید؟
امسال هدف‌گذاری ما پذیرش ۳۰۰ دانشجوی غیرایرانی بود که خوشبختانه این هدف محقق شد. برای سال آینده، برنامه‌ریزی کرده‌ایم که تمرکز بیشتری روی جذب دانشجویان از بدنه آموزش و پرورش و دانشگاه‌های عراق داشته باشیم تا بتوانیم اثرگذاری فرهنگی بیشتری داشته باشیم.علاوه بر این، پذیرش دانشجویان بین‌المللی می‌تواند رتبه‌بندی دانشگاه را در سطح جهانی بهبود ببخشد، زیرا دانشجوی غیرایرانی امتیاز خوبی در رده‌بندی‌های بین‌المللی به دانشگاه‌ها می‌دهد.سال آینده قصد داریم تمرکز بیشتری بر جذب دانشجویانی داشته باشیم که قصد معلم شدن دارند یا در حال حاضر معلم و استاد دانشگاه در عراق هستند. همچنین برنامه‌ریزی کرده‌ایم که رشته‌های فنی و مهندسی و شاخه‌های فنی و مهارتی را بیشتر در اولویت قرار دهیم.
این رویکرد چه مزایایی برای دانشگاه و کشور خواهد داشت؟
مزایای این رویکرد چندوجهی است. اول از همه، از نظر فرهنگی، می‌تواند ارتباطات فرهنگی بین ایران و کشور‌های همسایه را تقویت کند.از نظر علمی و آموزشی نیز می‌تواند به ارتقای سطح دانشگاه در رتبه‌بندی‌های جهانی کمک کند. دانشگاه‌های بین‌المللی معمولاً به‌دنبال جذب دانشجویان غیرایرانی هستند، چراکه این امر نشان‌دهنده سطح بالای علمی و جذابیت بین‌المللی دانشگاه است.علاوه بر این، پذیرش دانشجویان عراقی و آموزش آنها در ایران می‌تواند باعث انتقال فرهنگ و تمدن ایرانی-اسلامی به نسل آینده اساتید و معلمان کشور عراق شود.
به ظرفیت دانشگاه برای تربیت معلمان فنی و حرفه‌ای اشاره کردید. در حال حاضر وضعیت خروجی دانشگاه به چه شکل است؟
دانشگاه ما در حال حاضر حدود ۴۰۰۰ دانشجوی کارشناسی، ۱۲۰۰ دانشجوی کارشناسی ارشد و ۳۰۰ دانشجوی دکترا دارد.علاوه بر این، حدود ۸۰۰۰ نفر مهارت‌آموز در دوره‌های یک‌ساله داریم. این دوره‌ها به‌ویژه برای تأمین نیروی انسانی مورد نیاز وزارت آموزش و پرورش از طریق آزمون‌های استخدامی طراحی شده‌اند.در مجموع، در چند سال گذشته سالانه حدود ۹۰۰۰ نفر از دانشگاه ما فارغ‌التحصیل شده‌اند که از این تعداد، حدود ۸۰۰۰ نفر به‌عنوان معلمان شاخه‌های فنی و حرفه‌ای وارد عرصه آموزش و پرورش شده‌اند.
برای رسیدن به هدف تربیت ۵۰ هزار معلم فنی و حرفه‌ای در برنامه پنج‌ساله، چه اقداماتی در دستور کار دارید؟
برای تحقق این هدف، ما برنامه‌ریزی کرده‌ایم که علاوه بر افزایش ظرفیت پذیرش دانشگاه، از ظرفیت “قطب‌های کشوری” و “دانشگاه ملی مهارت” نیز استفاده کنیم.هدف اصلی ما این است که علاوه بر تأمین تعداد مورد نیاز معلمان فنی و حرفه‌ای برای راه‌اندازی هنرستان‌ها، بتوانیم کیفیت آموزشی معلمان را نیز به سطحی برسانیم که مهارت‌های لازم را به هنرجویان منتقل کنند و در نهایت باعث ایجاد شغل و بهبود وضعیت اقتصادی کشور شوند.
آیا دانشگاه قصد دارد ساختار و چارت سازمانی خود را برای توسعه این اهداف گسترش دهد؟
ما ترجیح می‌دهیم ساختار و سازمان دانشگاه را بیش از حد گسترده نکنیم، چراکه این کار می‌تواند چابکی و انعطاف‌پذیری ما را کاهش دهد.در عوض، با حفظ ساختار فعلی و استفاده بهینه از المان‌ها و ظرفیت‌های موجود، به‌دنبال توسعه کمی و کیفی هستیم. هدف نهایی ما این است که با کمترین هزینه و بیشترین بهره‌وری، به اهداف اسناد بالادستی و برنامه‌های توسعه کشور دست پیدا کنیم.
چشم‌انداز شما در حوزه عدالت آموزشی و کیفیت‌بخشی به مدارس دولتی چیست؟
ما معتقدیم که یکی از آرمان‌های اصلی نظام تعلیم و تربیت کشور، تحقق عدالت آموزشی و فراهم کردن فرصت‌های برابر برای همه دانش‌آموزان است.برای دستیابی به این هدف، استفاده از فناوری‌های نوین، به‌ویژه هوش مصنوعی، می‌تواند کمک شایانی بکند.به‌عنوان مثال، با استفاده از ابزار‌های هوش مصنوعی می‌توان کیفیت آموزش مهارتی را حتی در مناطق دورافتاده کشور افزایش داد و به این ترتیب به عدالت آموزشی نزدیک شد.
چشم‌انداز دانشگاه برای توسعه رشته‌های فنی و مهندسی در پذیرش دانشجویان بین‌المللی چگونه است؟برای سال آینده برنامه‌ریزی کرده‌ایم که تمرکز بیشتری بر جذب دانشجویان در رشته‌های فنی و مهندسی و شاخه‌های مهارتی داشته باشیم.امسال بیشتر دانشجویان بین‌المللی در رشته‌های علوم انسانی و علوم پایه پذیرش شدند، اما با توجه به مأموریت اصلی دانشگاه که تربیت معلمان فنی و حرفه‌ای است، قصد داریم در سال آینده رشته‌های فنی و مهندسی را در اولویت قرار دهیم.
به‌عنوان جمع‌بندی، چه پیامی برای مسئولان و جامعه علمی کشور دارید؟
دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی با هدف تربیت معلمان توانمند و کارآفرین، ریل‌گذاری خود را انجام داده است.
هدف ما این است که با استفاده بهینه از ظرفیت‌های موجود، در راستای تحقق اهداف اسناد بالادستی و ایجاد عدالت آموزشی گام برداریم.در این مسیر به حمایت وزارت آموزش و پرورش، سازمان برنامه و بودجه و سایر نهاد‌های مرتبط نیاز داریم. همچنین از ظرفیت خیرین نیز برای توسعه زیرساخت‌ها و امکانات دانشگاه بهره خواهیم گرفت.امیدواریم با همکاری و حمایت تمامی دستگاه‌ها و نهادها، بتوانیم به اهداف بلندمدت دانشگاه و نظام آموزشی کشور دست پیدا کنیم و نقش مؤثری در توسعه آموزش و پرورش کشور ایفا کنیم.
مشروح گفتگو در سایت خبرگزاری دانشجو +فیلم‌های بیشتر : https://snn.ir/005Big
