پایگاه استنادی علوم جهان اسلام: ایران پیشتاز تولید علم مهندسی در دنیا شد

به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی بنیاد ملی نخبگان؛ به نقل از پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) و مرکز منطقه‌ای اطلاع رسانی علوم و فناوری (RICeST)، دکتر محمدجواد دهقانی رئیس مرکز منطقه‌ای و ISC با اعلام این خبر گفت: جمهوری اسلامی ایران پیشتاز رشد تولید علم حوزه فنی و مهندسی دنیا شد.

دهقانی گفت: هر چند به انتهای سال ۲۰۲۰ نزدیک می‌شویم، اما تولید علم سال ۲۰۲۰ هنوز کامل نشده است. با این وجود، براساس پایگاه استنادی اسکوپوس و با مقایسه این سال با تولید علم صورت گرفته با سال ۲۰۱۹ مشاهده می‌شود که جمهوری اسلامی ایران در حوزه فنی و مهندسی پیشتاز رشد کمیت علم در بین ۲۵ قدرت علمی دنیا شده است

سرپرست ISC گفت: براساس پایگاه استنادی اسکوپوس، در سال ۲۰۲۰ رتبه کمیت تولید علم ایران در حوزه فنی و مهندسی به ۱۱ دنیا ارتقا پیدا کرده است. براساس کیفیت علم تولید شده در حوزه فنی و مهندسی، ایران در سال ۲۰۲۰ تاکنون موفق شده تا رتبه ۴ دنیا را در اختیار بگیرد و با مقایسه استناد نرمال شده در این سال با سال ۲۰۱۹، ایران با حدود ۱۳ درصد رشد رتبه چهارم دنیا از لحاظ میزان رشد کیفیت علم در حوزه فنی و مهندسی را کسب کرده است.

وی افزود: در حال حاضر در سال ۲۰۲۰، سهم ایران از علم فنی و مهندسی دنیا حدود ۲.۷ درصد است. در سال ۲۰۱۰ سهم ایران ۱.۷ درصد بود این رقم در سال ۲۰۱۴ به ۲ درصد رسید و در سال ۲۰۱۷ به ۲.۴ درصد رسید. در سال ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ نیز سهم ایران تقریباً به همین صورت بود. سهم ایران از کل تولید علم دنیا در سال ۲۰۲۰ حدود ۱.۹۸ درصد است.

وی گفت: تنها کشوری که در بین ۲۵ کشور برتر دنیا در سال ۲۰۲۰ در مقایسه با سال ۲۰۱۹ رشد مثبتی دارد جمهوری اسلامی ایران است. رشد ایران در سال ۲۰۲۰ در مقایسه با سال ۲۰۱۹ حدود ۱ درصد است.

دهقانی یادآور شد: براساس پایگاه استنادی اسکوپوس، از ابتدای سال ۲۰۲۰ تاکنون تولید علم فنی و مهندسی کشور ۲۵۷۳۶ مدرک است. اطلاعات سال ۲۰۲۰ هنوز تکمیل نشده است و با گذشت زمان اطلاعات این سال نه فقط برای ایران بلکه برای کل دنیا تکمیل خواهد شد. در سال ۲۰۱۹ تولید علم ایران ۲۵۴۷۸ مورد بود. در سال ۲۰۱۵ این رقم ۱۷۶۳۹ مورد و در سال ۲۰۱۰ این ۱۱۶۷۱ مورد بود.

وی گفت: رتبه تولید علم ایران در سال ۲۰۲۰ در حوزه فنی و مهندسی براساس اسکوپوس به ۱۱ رسیده است. در سال‌های ۲۰۱۶ تا ۲۰۱۹ رتبه ایران براساس تعداد مقالات در پایگاه اسکوپوس ۱۲ بود. در فاصله سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۵ رتبه ایران از ۱۵ به ۱۴ ارتقا پیدا کرد. این در حالی است که در سال‌های ۲۰۰۵ تا ۲۰۰۷ رتبه ایران ۲۲ دنیا بود.

کیفیت انتشارات علمی حوزه فنی ومهندسی

سرپرست ISC گفت: با استفاده از شاخص استناد نرمال شده براساس رشته‌های موضوعی (Field Weighted Citation Impact) در پایگاه اسکوپوس، ۲۵ کشور برتری که بیشترین کمیت علم دنیا در سال‌های اخیر را تولید کرده اند مورد بررسی قرار داده شد. شمارش استنادها به صورت خام نمی‌تواند به خوبی بیانگر کیفیت علم یک کشور باشد. علت این امر را باید در تفاوت تعداد استنادهای دریافتی در رشته‌های مختلف جستجو کرد.

وی افزود: مثلاً در حوزه‌های پزشکی در مقایسه با حوزه‌ای مانند ریاضیات مقالات استنادهای بیشتری دریافت می‌کنند، بنابراین قبل از مقایسه استنادها، آنها نرمال سازی می‌شوند. برای نرمال سازی، استنادهای هر مقاله را به متوسط تعداد استنادهای دریافتی براساس رشته و سال مقاله تقسیم می‌شود.

دهقانی ادامه داد: براساس شاخص استناد نرمال شده (Field-Weighted Citation Impact) در پایگاه اسکوپوس، مقالات پژوهشگران ایران در حوزه موضوعی فنی و مهندسی در سال ۲۰۰۵ حدود ۰.۸۴ بود و این یعنی اثرگذاری یافته‌های علمی حدود ۱۶ درصد کمتر از متوسط بین المللی بود در حالی که این رقم در سال ۲۰۱۹ به ۱.۳۴ رسیده است که یعنی مقالات ایران ۳۴ درصد بیش از متوسط بین المللی استناد دریافت می‌کنند.

وی افزود: در سال ۲۰۲۰ میزان استناد نرمال شده کشور در حوزه فنی و مهندسی به ۱.۵۲ افزایش یافته و این به معنای این است که کیفیت علمی کارهای انجام شده در حوزه فنی و مهندسی ۵۲ درصد بیش از متوسط جهانی بوده است. این امر حاکی از توجه بیشتر پژوهشگران به بعد کیفی انتشارات علمی است.

سرپرست ISC گفت: میزان استناد نرمال شده کل انتشارات علمی کشور در سال ۲۰۲۰ حدود ۱.۲۵ است و این به معنای موثرتر بودن حوزه فنی و مهندسی در کیفیت تولیدات علمی کشور است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که میزان استناد نرمال شده در حوزه فنی و مهندسی در تمام طول سال‌های مورد مطالعه بیش از استناد نرمال شده (کیفیت) کل کشور بوده است.

سرپرست ISC گفت: جمهوری اسلامی ایران در حوزه فنی و مهندسی براساس استناد نرمال شده کیفیت تولید علم ایران در سال ۲۰۰۵ رتبه ۲۱ دنیا را داشت. در سال ۲۰۱۰ رتبه ایران در این حوزه به ۱۸ ارتقا یافت و در سال ۲۰۱۷ به ۱۳ رسید. در سال ۲۰۱۹ نیز رتبه ایران از این لحاظ ۱۰ و در سال در سال ۲۰۲۰ رتبه چهارم دنیا را بدست آورده است.

وی گفت: بر این اساس، مشاهده می‌شود که کیفیت یافته‌های علمی انتشار یافته در سطح بین المللی جمهوری اسلامی ایران به سرعت در حال رشد است، اما به هر ترتیب کشور نیازمند به تقویت خود در حوزه مرجعیت علمی است. به طور خاص، ایران در حوزه فنی و مهندسی در سال ۲۰۲۰ با ضریب استناد نرمال شده ۱.۵۲ رتبه ۴ را در میان کشورهای برتر دنیا کسب کرده است. کشورهای استرالیا با استناد نرمال شده ۱.۶۴، دانمارک با ۱.۶ و سوئیس با ۱.۵۳ در جایگاه‌های اول تا سوم قرار دارند.

دهقانی ادامه داد: بررسی‌های بیشتر نشان می‌دهد که ایران همچنین از نظر میزان رشد استناد نرمال شده و در واقع رشد کیفیت علم در حوزه فنی و مهندسی در سال ۲۰۲۰ در مقایسه با سال ۲۰۱۹ حدود ۱۳ درصد رشد داشته است و از این نظر نیز ایران در جایگاه چهارم دنیا قرار می‌گیرد. کشورهای روسیه، هند و ترکیه در سال ۲۰۲۰ نسبت به سال ۲۰۱۹ هر کدام با ۲۳ درصد، ۲۳ درصد و ۲۲ درصد رشد داشته اند.

وی تاکید کرد: هر چند رشد کمیت تولید علم یکی از شاخص‌های با اهمیت برای توسعه علمی کشور محسوب می‌شود، اما هدایت علم به سمت رفع نیازهای کشور مهمترین دغدغه فعلی کشور است. مرجعیت علم بین الملل اولین بند از سند سیاست‌های کلان علم و فناوری ابلاغی توسط مقام معظم رهبری است. کسب مرجعیت علم بین الملل با تکیه صرف بر افزایش کمیت تولید علم حاصل نمی‌شود. در این سند بر سایر جنبه‌های تولید علم از جمله اثرگذاری اقتصادی و اجتماعی، دیپلماسی علمی و همچنین کسب مرجعیت علمی نیز تاکید شده است.