ضرورت استفاده از ظرفیت دانش‌آموختگان دکترا و پسا دکترا در فعالیت‌های پژوهشی و فناوری

به گزارش اداره‌کل روابط عمومی وزارت علوم، پنجاه و ششمین نشست معاونان پژوهش و فناوری دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها، مراکز و مؤسسات آموزش عالی کشور با موضوع «برنامه‌های اجرایی تحقق فرمان مقام معظم رهبری در سال پیش‌رو» در محل مجتمع انقلاب سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران امروز (یکشنبه ۱۸ اردیبهشت) برگزار شد.

دکتر پیمان صالحی معاون پژوهشی وزارت علوم در این نشست گفت: در همه جای دنیا استفاده از ظرفیت دانش آموختگان دکترا در قالب دوره های پسا دکترا یک اصل پذیرفته شده و جاریست. ما نیز در کشور خود نباید از این ظرفیت غافل شویم چرا که تعداد اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها و کادر پژوهشی دانشگاه ها تقریباً ثابت است. در حالی که نیازهای پژوهشی کشور همه ساله رو به افزایش است. در چنین حالتی تنها امکان مناسب و مطلوبی که برای ادامه فعالیت‌های پژوهشی وجود دارد ایجاد دوره های پسا دکترا است که در این زمینه وزارت‌علوم برنامه جدی دارد و آیین نامه‌ها و بخشنامه‌های جامعی با همکاری معاونت‌های آموزشی و فناوری در حال تدوین است.

دکتر صالحی برنامه‌های کلان معاونت پژوهشی را ایجاد مرجعیت علمی، افزایش اثربخشی پژوهش‌ها، تقویت دیپلماسی علم و فناوری، نگاشت ظرفیت‌ها و توانمندی‌های کشور، اثربخشی و ماموریت‌گرایی در پژوهش‌های علوم پایه، انسانی و اجتماعی و ترویج و فرهنگ سازی علم و فناوری اعلام کرد.

نظام نوآوری باید پیوسته باشد

وی در ادامه بر ضرورت پیوستگی در نظام نوآوری تاکید کرد و افزود: نظام نوآوری، نظامی پیوسته است و هیچ حلقه‌ای را نمی‌توان نادیده گرفت ولی می‌توانیم حلقه‌های آن را بومی‌سازی کنیم.

وی افزود: پژوهش‌های بنیادین تا سطح آمادگی (TRL) های یک تا چهار باید در دانشگاه‌ها انجام شود. بنابراین تحقیقات بنیادین و کاربردی وظیفه دانشگاه‌هاست. نوآوری از تحقیقات بنیادین شروع شده و به تحقیقات کاربردی و بعد تولید محصول می‌رسد.

دکتر صالحی با اشاره به انتشار ۷۰ هزار مقاله علمی در کشور طی هر سال گفت: با اینکه این تعداد مقاله برجسته و مهم است، ضریب تبدیل پژوهش‌های بنیادین به فناوری مناسب نیست و باید ضریب تجاری‌سازی را بالا ببریم.

به گفته معاون پژوهشی وزیر علوم هر چه پژوهش‌های دانشگاهی مساله‌محورتر باشد، تجاری‌سازی بیشتر می‌شود و موفق‌تر خواهد بود.

طرح ملی پسادکتری برای استفاده از ظرفیت دانش‌آموخته‌های دکتری

معاون پژوهشی وزیر علوم با اشاره به اهمیت توجه و توسعه مقطع پسادکتری در کشور گفت: تعداد اعضای هیأت علمی و حتی نیروهای پژوهشی در کشور ما و حتی در دنیا تقریباً ثابت شده اما نیازهای ما در پژوهش و فناوری اضافه می‌شود؛ بنابراین باید از ظرفیت تحصیلات تکمیلی استفاده کنیم.

وی در ادامه به آمار دانشجویان پسادکتری در آمریکا اشاره کرد و گفت: در آمریکا سال ۲۰۲۰، حدود ۶۵ هزار و ۶۸۱ نفر دانشجوی پسادکتری، ۲۹ هزار و ۶۶۱ نفر دانشجوی دکتری، ۲۸۳ هزار و ۳۳۵ نفر دانشجوی دکتری وجود داشته‌اند؛ یعنی به ازای هر ۴۰۳ دانشجوی دکتری یک پژوهشگر پسادکتری در این کشور وجود داشته است.

دکتر صالحی اظهار داشت: این آمار در ایران در سال تحصیلی ۹۸-۹۹ شامل ۱۵۰ هزار دانشجوی دکتری بوده که ۱۵ هزار نفر دانش آموخته شده‌اند. همچنین فقط حدود ۳۰۰ یا ۴۰۰ نفر جذب هیأت علمی می‌شوند. بنابراین باید از ظرفیت تحصیلات تکمیلی بیشتر استفاده کرد.

وی با اشاره به سهم پژوهش از تولید ناخالص داخلی در بودجه کشورهای مختلف گفت: باید سعی کنیم سهم پژوهش را که اکنون کمتر از نیم درصد از کل تولید ناخالص داخلی است به ۴ درصد برسانیم.

تلاش برای نمایه‌سازی بین المللی مجلات

دکتر صالحی در مورد مجلات علمی در کشور گفت: اکنون هزار و ۴۲۶ مجله علمی چاپ می‌شود که از این تعداد ۷۸۸ عنوان مجله در زمینه علوم انسانی است. از کل مجلات ۲۸۹ مجله در اسکوپوس و ۶۷ مجله در وب او ساینس/ wos نمایه شده است. البته سهم وزارت علوم از مجلاتی که در اسکوپوس نمایه شده‌اند فقط ۱۰۹ مجله است که باید افزایش یابد.

معاون پژوهشی وزارت علوم در مورد سهم ایران از مقالات پراستناد گفت: سهم ما از مقالات پراستناد ۳.۷ درصد و سهم ما از مشارکت بین المللی کل مقالات ۳۵ درصد است همچنین با توجه به اینکه ۱ درصد جمعیت دنیا را داریم، ۲ درصد کل مقالات را تولید می‌کنیم.

وی تاکید کرد: اقدامات زیادی برای بهبود نمایه سازی مقالات در حال انجام است و اگر نشریات و مقالات در سطح بین المللی نمایه شوند، ما می‌توانیم حرف خود را در زمینه‌های مختلف علوم انسانی و اجتماعی را در جهان مطرح کنیم.