جایگاه علمی کشور در سالهای پس از انقلاب شکوهمند اسلامی ایران: حوزههای موضوعی
به گزارش اداره روابط عمومی و همکاری های علمی بین المللی مؤسسه استنادی و پایش علم و فناوری جهان اسلام (ISC)، دکتر فاضل زاده رئیس ISC ضمن تبریک به مناسبت ایام مبارک ماه رجب و اعیاد این ماه، ایام الله دهه مبارک فجر و سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی گفت: سپهر سیاسی ایران مملو از اتفاقات درخشانی است که از حماسهسازی و ایستادگی و یکپارچگی ملت غیور ایران نشأت گرفتهاند و خردمندی و آزاداندیشی مردمان این آب و خاک را به ارمغان آورده اند. بهمن ماه نیز نقطه عطفی در تاریخ سیاسی ایران زمین است.
به فرموده رهبر معظم انقلاب “دهه فجر، سرآغاز طلوع اسلام، خاستگاه ارزشهای اسلامی، مقطع رهایی ملت ایران و بخشی از تاریخ ماست که گذشته را از آینده جدا ساخته است. در دهه فجر، اسلام تولدی دوباره یافت و این دهه در تاریخ ایران نقطهای تعیینکننده و بیمانند بشمار میرود.”
در آستانه چهل و چهارمین بهار انقلاب اسلامی شاهد این هستیم که علیرغم تمامی تلاشها برای نا امید کردن مردم، تهدیدها، فشارهای اقتصادی، تحریمها و انواع جنگهای روانی، ایران اسلامی رشد فزاینده ای در علم و فناوری داشته است و شاهد ارتقا جایگاه علمی ایران در سطح منطقه و جهان هستیم. میزان رشد مقالات علمی، اثر گذاری این مقالات در سطح بین المللی، تعداد دانشمندان پراستناد همگی گواه این پیشرفت علمی است.
فاضل زاده اظهار داشت: تولیدات علمی در کشورهای مختلف یکی از مهمترین شاخصهای بررسی پیشرفت است که مسیر رشد و ارتقاء در ابعاد گوناگون جامعه و در پی آن پیشرفت اقتصادی را نشان میدهد. سنجش تولیدات علمی در سطوح مختلف، یکی از مهمترین ابزارها در جهت ترسیم نقشهی راه و سیاستگذاریهای پژوهشی است که بر اساس واقعیت موجود شکل میگیرد. به منظور سنجش تولیدات علمی، پایگاه های معتبر استنادی نظیر وب آو ساینس، اسکوپوس و آی اس سی ایجاد شدهاند. اسکوپوس به عنوان دومین مؤسسه استنادی دنیا، در سال ۲۰۰۴ توسط تیمی کوچک در شرکت الزویر در آمستردام هلند تأسیس شد و امروزه بهعنوان یکی از معتبرترین منابع اطلاعاتی استنادی شناخته میشود. بر اساس اطلاعات موجود در این پایگاه، تولیدات علمی در سالهای پس از انقلاب رشد چشمگیری داشته است که دربازه های ۵ ساله در نمودار ۱ قابل مشاهده است.
نمودار۱٫ تعداد مقالات کشور جمهوری اسلامی ایران در پایگاه اسکوپوس در سال های پس از انقلاب
وی افزود: در گزارش حاضر روند تولید علم ایران بر اساس حوزههای موضوعی در دو دهه اخیر در پایگاه معتبر بینالمللی اسکوپوس (Scopus) مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج حاصله نشان می دهد که در طول۲۰ سال اخیر میزان تولید علم توسط پژوهشگران جمهوری اسلامی ایران در این پایگاه استنادی به طور مستمر درحال افزایش بوده است. بهگونهای که در سال ۲۰۰۳، سهم تولید علم کشور در دنیا در حدود ۰٫۲۹ درصد بوده است که در سال ۲۰۲۲، به ۲٫۰۴ درصد رسیده است. در این بازه بیست ساله شاهد رشدی قریب به ۱۷ برابر در تولیدات علمی کشور هستیم. نمودار ۲، تعداد مقالات کشور جمهوری اسلامی ایران در پایگاه اسکوپوس در طی بیست سال اخیر (۲۰۲۲-۲۰۰۳) را نشان میدهد.
تعداد مقالات کشور ایران در حوزه های موضوعی مختلف طی بیست سال اخیر
رئیس ISC گفت: در تولیدات علمی جمهوری اسلامی ایران بر اساس حوزههای موضوعی کلان در پایگاه اسکوپوس که شامل ۲۷ حوزهی موضوعی میباشد بیشترین سهم را حوزههای موضوعی مهندسی و پزشکی داشتهاند که به ترتیب %۱۴ و %۱۳ از کل انتشارات ایران را شامل می شوند. کمترین سهم را حوزهی اقتصاد، اقتصاد سنجی و امور مالی با ۰٫۴۶ درصد داشته است. نمودار ۳ سهم سایر حوزههای موضوعی را که بیش از %۴ سهم تولیدات علمی را داشتهاند، نشان میدهد.
افزایش چند برابری تولیدات در حوزه های موضوعی طی بیست سال اخیر(۲۰۲۲-۲۰۰۳)
فاضل زاده در ادامه گفت: در تمام حوزههای موضوعی تولیدات علمی جمهوری اسلامی ایران با افزایش روبهرو هستیم. در حوزهی موضوعی چند رشته ای افزایش ۲۷۰ برابری تولیدات علمی وجود داشته است که بیشترین رشد را به خود اختصاص داده است و حوزهی موضوعی شیمی با افزایش حدود ۸ برابری کمترین رشد را دارا بوده است.
در جدول ۲ تعداد تولیدات علمی در سال اول پیروزی انقلاب اسلامی (۱۹۸۰) و نیز در سالهای ۲۰۰۳ و ۲۰۲۲ بر اساس حوزه های موضوعی نشان داده شده است.
رئیس ISC گفت: به لحاظ تولید علم کشور ایران در بین سایر کشورهای جهان در سال اول پیروزی انقلاب اسلامی (۱۹۸۰) رتبهی ۵۰ را داشته است و در بیست سال اخیر از رتبهی ۳۹ در سال ۲۰۰۳ به رتبهی ۱۵ در سال ۲۰۲۲ رسیده است. بهترین رتبهی ایران در حوزهی موضوعی “انرژی” و “فارماکولوژی، سم شناسی و داروسازی” بوده که به ترتیب رتبه ۸ و ۹ را در بین کشورهای جهان بدست آورده است. جدول ۳ رتبه تولید علم کشور جمهوری اسلامی ایران در بین کشورهای جهان بر اساس حوزههای موضوعی نشان میدهد.
در پایان رئیس مؤسسه استنادی و پایش علم و فناوری جهان اسلام (ISC) اظهار داشت: روند رشد تولیدات علمی ایران بر اساس تعداد مقالات منتشر شده به تفکیک حوزهی موضوعی به شرح نمودارهای ذیل میباشد.
معاونت پژوهش و فناوری
۰۱۱۱۲۳۰۲